YANATLI (VARGİNİS) KÖYÜ

Tarihçe

Yanaltı köyünün eski adı Varginis veya Vargenisi'dir. 1886 tarihli Rus nüfus tespitinde ve 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde Varginis / Vargenis (Варгинис / واركنس) olarak geçer. Gürcüce kaynaklarda ise yaygın biçimde Vargenisi (ვარგენისი) olarak yer alır.

Vargenesi köyü, orta çağda Gürcistan'ı oluşturan tarihsel bölgelerden biri olan Kola'da yer alır. Nitekim bu bölgeyi Osmanlılar 16. yüzyılın ikinci yarısında Gürcülerden ele geçirmiştir. Kola bölgesi, dokuz azizle bağlantılı olarak Gürcü Ortodoks inancında da önemli bir yere sahiptir. Öte yandan köyde varlığı bilinen kiliseler, 16. yüzyılda Osmanlıların eline geçmesinden önce de köyün bir yerleşme olduğunu göstermektedir.

Türkçe Göle olarak bilinen Kola bölgesi, uzun süre Osmanlı egemenliğinde kaldıktan sonra, 93 Harbi'nin ardından 1878 yılında imzalanan Berlin Antlaşması'yla Osmanlı Devleti tarafından Rusya'ya bırakıldı. Rus idaresince Vargenis (Варгинис) olarak kaydedilmiş olan köy, Ardahan sancağının Göle kazasına bağlıydı. Rus döneminde köyde Rumlar yaşıyordu ve köyün 1886 yılındaki nüfusu 277 kişiden oluşuyordu. Göle kazasında bir başka köy Lala Vargenis adını taşıyordu.

Vargenis'in nüfusu 1896 yılında 382 kişiye, 1906 yılında 511 kişiye ulaşmıştır. Nüfusun bu kadar hızlı artması Rus idaresinin köye yeni nüfus yerleştirdiğini göstermektedir. Nitekim Göle bölgesinde 1907 yılında araştırma gezisi yapan Gürcü tarihçi ve arkeolog Ekvtime Takaişvili'nin verdiği bilgiye göre, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı sırasında Osmanlı ülkesinden Rusların egemenliğine geçen topraklara göç etmiş olan Rumlar ve Ermeniler, Müslüman Gürcülerden boşalmış olan yerlere yerleştirilmiştir. Ayrıca Takaişvili'nin Arginisi (არგინისი) olarak söz ettiği köyde Rumlar eski bir kiliseyi yıkmış, aynı taşlarla yeni biri kilise inşa etmişlerdi.

Birinci Dünya Savaşı yıllarında Ardahan bölgesini gezen Gürcü araştırmacı Konstantine Martvileli, Vargenesi (ვარგენესი) veya Varganesi'nin (ვარგანესი) Gürcüce bir yer adı olduğunu belirtmiştir. Martvileli'nin verdiği bilgiye göre köyde üç kilise bulunuyordu. Köyün içinde olan kiliseyi Vargenesli Rumlar yıkmış ve yerinde aynı taşlarla yeni kilise inşa etmişlerdi. Köydeki ikinci kiliseyi de o tarihte yıkmışlardı. Üçüncü kilise ise köyün yukarısında bulunuyordu. Günümüzde köyün içindeki iki kiliseden birinin yerinde cami, diğerinin yerinde bir ev bulunmaktadır.

Vargenis köyü, Birinci Dünya Savaşı'nın sonunda Rusların bölgeden çekilmesinin ardından bir süre fiilen Ermenistan'ın sınırları içinde kaldı. 16 Mart 1921'de imzalanan Moskova Antlaşması uyarınca köy Türkiye'ye bırakıldı.

Vargenis köyü, 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde "Vargenis" (واركنس) adıyla Kars vilayetinin Göle kazasının Okam nahiyesine bağlıydı. 1940 genel nüfus sayımında Varginis biçiminde yazılmış olan köy, aynı idari konuma sahipti ve nüfusu 493 kişiden oluşuyordu.Vargenis / Varginis Türkçe olmadığı için köyün adı 1959 yılında 7267 sayılı kanunla Yanatlı olarak değiştirilmiştir.1965 genel nüfus sayımında Yanatlı köyünün nüfusu 980 kişiden oluşuyor ve bu nüfus içinde 325 kişi okuma yazma biliyordu.

Coğrafya

Köy, Ardahan il merkezine 44 km, Göle ilçe merkezine 27 km uzaklıktadır.

Köy Muhtarı Sait İpek